Żywa sztuka czy nauka?

W którym momencie sztuka działa na rzecz nauki, a w którym to nauka sprzyja powstawaniu dzieła artystycznego? – takie pytania postawiła w swojej pracy doktorskiej Joanna Jeśman, ze School of Ideas Uniwersytetu SWPS. – Trudno dokładnie zdefiniować bioart. Kluczowe było tu wskazanie różnych ról, jakie tego typu projekty odgrywają w relacji między światem nauki a społeczeństwem. Wyróżniłam go spośród nurtów sztuki współczesnej, biotechnologii i sztuki nowych mediów – mówi autorka.

Przykładami bioartu są między innymi projekty takie jak In Potentia Gaya Ben-Ariego, czyli „biologiczny mózg” wyhodowany z ludzkich, komórek macierzystych. Twórca skrytykował stanowisko, które jednoznacznie definiuje mózg, jako główny budulec tożsamości – centrum dowodzenia. Osobowość czy życie zdaniem twórcy nie jest uzależnione tylko od mózgu, który myśli. Innym przykładem jest Victimless Leather – maleńki żakiet, stworzony z mysiej tkanki łącznej i ludzkiej tkanki kości. Po co? Autorzy Orona Cattsa i Ionata Zurra chcieli zwrócić uwagę na nierozwiązany konflikt między możliwościami współczesnej nauki a etyką tych działań. Ujawniają nieświadome uprzedzenia wobec operacji technologicznych dokonywanych na materii organicznej.

Dla bioartystów życie samo w sobie staje się głównym tematem badań. Motywacją do takich refleksji, ale też inspiracją dla twórców są najnowsze osiągnięcia naukowe, których krytyczna analiza wymaga wprowadzenia nowych ram teoretycznych i metodologii. Autorka przedstawiła w pracy, w jaki sposób sztuka biologiczna ze względu na możliwości zawarte w nowych technologiach skłania do przemyślenia na nowo kwestii życia, śmierci, ciała i osobowości.

Dlaczego przedstawicielka nauk humanistycznych pisze pracę dotyczącą biotechnologii i medycyny? – Żyjemy w czasach, w których różnorodne dziedziny nauki i życia przeplatają się ze sobą tak bardzo, że nie sposób już wyznaczyć dokładne granice między wytwarzanymi przez nie dyskursami. Multidyscyplinarne badania pozwalają budować platformę komunikacji między różnymi obszarami. Musimy na nowo nauczyć się, jak rozpoznawać realne problemy ze świata kultury, biznesu, życia społecznego, przestrzeni publicznej i opracowywać efektywne rozwiązania – tłumaczy Jeśman – Do stworzenia generacji takich innowatorów gotowych sprostać wyzwaniom współczesnego świata, a nie tylko pojedynczych innowacji, wymagany jest jednak całkowicie nowatorski proces kształcenia, oparty na pracy zespołów zadaniowych łączących różne środowiska – dodaje.

Praca doktorska Joanny Jeśman pt. „Żywa sztuka. Wielowymiarowość bioartu w kontekście posthumanistycznym” została napisana pod opieką merytoryczną prof. dr hab. Anny Zeidler-Janiszewskiej i obroniona w 2015 r. na Uniwersytecie SWPS.