Sprawdź nasze rozbudowane narzędzie do wyszukiwania.

Szukaj po kategoriach – oszczędzaj swój czas.

Uniwersytet SWPS - Strona główna
Pamiętać, żeby pamiętać: treningi poznawcze pamięci prospektywnej
naukowo-badawczy
zakończony

Pamiętać, żeby pamiętać:treningi poznawcze pamięci prospektywnej

Rafał Albiński
kierownik projektu
dr
Rafał Albiński

psycholog, specjalizuje się w zagadnieniach związanych z pamięcią prospektywną oraz problematyką zarządzania czasem i prokrastynacji.

zobacz biogram
wartość projektu: 299 430 PLN
instytucja finansująca: Narodowe Centrum Nauki
dyscyplina: psychologia
lokalizacja: Warszawa
okres realizacji: 2013 2014 2015 2016 2017

 

projekt naukowy

Pamiętać, żeby pamiętać


treningi poznawcze pamięci prospektywnej

 

Jednostka realizująca UNI SWPS warszawa
Kwota dofinansowania299 430 PLN
Jednostka finansująca NCN

Okres realizacji projektu: 2013–2017


Pamięć prospektywna jest niezwykle ważna w codziennym życiu i niezbędna do sprawnego funkcjonowania. To dzięki niej pamiętamy o tym, co mamy zrobić w przyszłości w określonym miejscu i czasie. Dlatego też tak ważne jest dbanie o jej kondycję. Zespół dr. Rafała Albińskiego opracował metody skutecznego treningu pamięci prospektywnej – przygotował zadania zarówno dla osób młodszych, jak i osób po 60 roku życia.

Cele projektu

Pamięć prospektywna

Pamięć prospektywna jest odpowiedzialna za pamiętanie o tzw. odroczonych intencjach – wszelkich działaniach, które chcemy wykonać w przyszłości. Może tu chodzić zarówno o sprawy prozaiczne (np. kupienie chleba po wyjściu z pracy), jak i bardziej znaczące (np. punktualne stawienie się na rozmowę kwalifikacyjną). Ważne jest nie tylko to, co chcemy zrobić (treść zamiaru), ale również to, kiedy należy wykonać zaplanowaną czynność (warunki realizacji zamiaru). Czasem bodźcem do działania jest jakieś zewnętrzne wydarzenie (np. widok piekarni, który przypomni o chęci kupienia chleba) i wtedy mamy do czynienia z pamięcią prospektywną z tzw. kontekstem zdarzeniowym. W innych sytuacjach to czas odgrywa decydujące znaczenie (jak w powyższym przykładzie z rozmową kwalifikacyjną – to upływ czasu wskazuje, kiedy wykonać zamiar), wtedy badacze mówią o pamięci prospektywnej z tzw. kontekstem czasowym.

Treningi poznawcze

Celem projektu było zdobycie nowej wiedzy na temat funkcjonowania pamięci prospektywnej oraz sposobów radzenia sobie z tzw. przerwaniami (ang. interruptions; są to wszelkie nieprzewidywalne wydarzenia, które zmuszają nas do przerwania na jakiś czas wykonywanej czynności).

Zespół opracował treningi poznawcze, a więc konkretne interwencje, które mogą mieć pozytywny wpływ na funkcjonowanie pamięci prospektywnej oraz radzenie sobie z przerwaniami. Interwencje zostały przygotowane w oparciu o trenowanie strategii lub procesów: w przypadku pamięci prospektywnej testowane były oba podejścia, w przypadku przerwań – jedynie wpływ strategii. Badania były prowadzone z udziałem osób w okresie wczesnej (20-35 lat) oraz późnej dorosłości (60-75 lat).

Dodatkowe cele

– Warto zaznaczyć, że osiągnęliśmy dwa dodatkowe cele. Po pierwsze, opracowaliśmy interesujące i użyteczne zadanie do pomiaru pamięci prospektywnej w rozbiciu na jej dwa komponenty: prospektywny (tj. pamiętanie, że trzeba coś zrobić) i retrospektywny (tj. pamiętanie, co należy zrobić) – wyjaśnia kierownik projektu dr Rafał Albiński. – Po drugie, uzyskaliśmy wyniki (opublikowane w Journal of Cognitive Psychology), które wskazują, że stopień powiązania bodźca prospektywnego oraz działania ma odmienny niż do tej pory sądzono wpływ na poprawność pamięci prospektywnej. Dotychczasowe wyniki dostępne w literaturze mówią, że wysoki stopień powiązania podwyższa, zaś niski obniża poprawność pamięci prospektywnej. Nasze wyniki pokazują odwrotną zależność – dodaje dr Albiński.

Rezultaty projektu

Nowatorskie działania w projekcie

W ramach projektu zrealizowano serię badań treningowych mających na celu podniesienie sprawności pamięci prospektywnej oraz zdolności radzenia sobie z przerwaniami. Co ważne, w projekcie zastosowano nowatorskie podejście polegające na opracowaniu treningów skupionych na ćwiczeniu strategii lub procesu. Treningi strategii dostarczają badanym konkretnych sposobów postępowania, z których można skorzystać, aby np. polepszyć działanie pamięci prospektywnej. Z kolei treningi procesu polegają na ogólnym ćwiczeniu funkcji poznawczych (takich jak pamięć operacyjna) w celu ułatwienia badanym działania w sytuacjach wymagających zaangażowania pamięci prospektywnej lub radzenia sobie z przerwaniami. Dodatkowo – w przypadku treningów pamięci prospektywnej – opracowano treningi mające na celu polepszenie pierwszej (utworzenie intencji) lub trzeciej (aktywacja intencji) fazy pamięci prospektywnej

Wpływ rezultatów

Zrealizowany projekt przyczynia się do lepszego zrozumienia działania pamięci prospektywnej oraz radzenia sobie z przerwaniami, dostarczając jednocześnie wskazówek dotyczących możliwości trenowania skuteczności w tych obszarach. Poza wartością poznawczą, ma to także wymiar praktyczny, jako że monitorowanie realizacji zadań czy wznawianie pracy po niezliczonych przerwaniach stały się wyzwaniami, z którymi wiele osób zmaga się na co dzień.

Mimo, że uzyskane wyniki nie są w pełni konkluzywne, zebrane dane dostarczają ciekawych informacji o wpływie szeregu interwencji na pamięć prospektywną oraz zdolność badanych do radzenia sobie z przerwaniami pojawiającymi się znienacka. Dodatkowo, realizacja projektu umożliwiła opracowania nowatorskiej metody pomiaru obu komponentów pamięci prospektywnej (tj. komponentu prospektywnego oraz retrospektywnego) za pomocą zmodyfikowanego zadania opartego na decyzjach leksykalnych. Badany a) reaguje na zapamiętane słowo-wskazówkę (np. miska), po czym b) przywołuje z pamięci dzialania powiązane z tą wskazówką (np. nakarmić kota). Do tej pory badacze koncentrowali się jedynie na badaniu reagowania na wskazówkę, ignorując kwestię zapamiętanego działania. Co więcej, dzięki zastosowaniu nieograniczonego czasu uczenia się relacji wskazówka-działanie badacze wskazali istnienie – odmiennych od dotychczas publikowanych – wyników związanych z poprawnością pamięci prospektywnej w zależności od stopnia powiązania wskazówki z działaniem.

Publikacje

Badania powiązane

W ramach projektu doktorskiego dr Rafał Albiński zrealizował badanie, w którym przeanalizował, jak proces starzenia się i obniżony nastrój wpływają na funkcjonowanie pamięci prospektywnej. Projekt badawczy wykazał, że osoby starsze, pomimo swojego wieku, nie zawsze mają problemy z tym rodzajem pamięci. Potrzebują jednak wyrazistego bodźca, który przypomni im o zaplanowanym wcześniej zadaniu. Jako przykład dr Albiński podaje tekst napisany czerwoną czcionką, duży obrazek na ekranie monitora czy głośny sygnał – takie rozwiązania zostały zastosowane podczas badania. Może to być też parasol zawieszony na klamce drzwi, alarm w budziku czy telefonie komórkowym oraz karteczki samoprzylepne służące jako „przypominajki” i powieszone w odpowiednich miejscach.

Wyniki badania pokazały także, że stany depresyjne nie zawsze osłabiają działanie pamięci prospektywnej. Czasami jest wręcz odwrotnie – w niektórych sytuacjach obniżony nastrój sprzyja koncentracji na wykonywanym zadaniu. Według dr. Albińskiego choć ta część uzyskanych rezultatów wymaga replikacji, już teraz wydaje się być dobrą wiadomością dla osób zmagających się z obniżonym nastrojem. Negatywny scenariusz mógłby bowiem wyglądać tak, że chroniczne zapominanie o zaplanowanych działaniach przez osoby depresyjne mogłoby skutkować pogłębieniem depresji, poprzez doświadczanie ciągłych porażek w codziennym funkcjonowaniu.