Wpływ poziomu kodowania na racjonalność decyzji finansowych
psycholog ekonomiczny
projekt naukowy
wpływ poziomu kodowania na racjonalność decyzji finansowych
Okres realizacji projektu: 2014–2019
Gdzie podziały się oszczędności? Dlaczego wyciąg z konta bankowego niemal za każdym razem jest przykrą niespodzianką? Skąd te nieracjonalne decyzje zakupowe w kilka sekund niszczące starannie zaplanowany budżet domowy? Dr Joanna Rudzińska-Wojciechowska opierając się na Teorii Poziomów Kodowania, zbada czynniki, które mają wpływ na racjonalność decyzji konsumenckich oraz rozsądne zarządzanie pieniędzmi.
Założenia projektu
Dr Rudzińska-Wojciechowska zbada, czy dystans psychologiczny oraz powiązany z nim poziom kodowania może wpływać na racjonalność indywidualnych decyzji finansowych.
Do tej pory badano związki poziomów kodowania z podejmowaniem decyzji konsumenckich i przetwarzaniem informacji o produktach, nie prowadzono natomiast badań z zastosowaniem Teorii Poziomów Kodowania, mających na celu wyjaśnianie szerzej rozumianych zachowań ekonomicznych jednostek, takich jak decyzje o oszczędzaniu czy zadłużaniu się.
Zaproponowana przez Tropego i Liberman (por. np. 2003) Teoria Poziomów Kodowania wyjaśnia różnorodne efekty związane z podejmowaniem decyzji, odwołując się do zmian w sposobie psychicznej reprezentacji rozważanych wydarzeń czy obiektów.
Zgodnie z tą teorią odmienne reprezentacje wynikają ze zmiany subiektywnie postrzeganego dystansu psychologicznego oddzielającego dane wydarzenie czy obiekt od podejmującej decyzję jednostki.
Zarządzając własnymi pieniędzmi, każdego dnia podejmujemy ogromną liczbę decyzji, zarówno błahych, jak i takich, których konsekwencje będziemy odczuwać jeszcze długo. Jednocześnie nader często i konsekwentnie łamiemy reguły racjonalności, a wyjaśnienie i przewidywanie naszych decyzji finansowych staje się możliwe dopiero po odwołaniu się do wiedzy z zakresu psychologii.
Duży dystans psychologiczny (i związany z nim wysoki poziom kodowania) skutkuje przetwarzaniem informacji w sposób schematyczny, niezależny od kontekstu i przywiązywaniem wagi do najważniejszych, nadrzędnych cech zdarzeń i obiektów.
Mały dystans psychologiczny (i związany z nim niski poziom kodowania) skutkuje relatywnie nieustrukturalizowanymi reprezentacjami, zawierającymi wiele drugorzędnych, zależnych od kontekstu cech zdarzeń czy obiektów.
Badania wskazują, że duży dystans psychologiczny sprzyja podejmowaniu decyzji zgodnych z długofalowymi planami, spójnych z wyznawanymi wartościami, pomaga przezwyciężyć chwilowe. Ogranicza również wpływ kontekstu i mało ważnych szczegółów na podejmowane decyzje. Przypuszczać więc można, że zwiększanie dystansu psychologicznego (lub indukowanie kodowania na wysokim poziomie) skutkować będzie bardziej racjonalnymi decyzjami finansowymi.