Don Juan w XX i XXI wieku lub Zmieniające się oblicza mitycznego uwodziciela
Don Juan, mityczny uwodziciel, uosabiający m.in. erotyczne pragnienie, na przestrzeni wieków ukazuje wciąż nowe, niekiedy zaskakujące oblicza. Wiele z nich nie jest znanych szerszej publiczności, ponieważ pojawia się on na przestrzeni wieków w licznych dziełach literackich, muzycznych i filmowych w różny sposób. Kim jest Don Juan w literaturze europejskiej?
Jak stwierdza autorka książki, dr Joanna Mańkowska, hispanistka z Uniwersytetu SWPS, „Don Juan, jakiego odnajdujemy, to najczęściej niestały, jak zwykło się podkreślać: lekki niczym powietrze i żyjący tylko chwilą obecną uwodziciel, zwodziciel, a właściwie Zwodziciel przez wielkie Z, (...) który zdobywa, porzuca i ucieka, wciąż i wciąż od nowa. To zarazem okrutny dla swych ofiar Kpiarz, (...) zachwycony sobą śmiałek, który rzuca wyzwanie zaświatom, dąży odważnie i konsekwentnie do zaspokojenia swych potrzeb i żądz, co ostatecznie stanie się przyczyną jego przedwczesnej śmierci. Śmierci w wyniku spotkania z kamiennym posągiem Komandora, emisariusza Niebios i wykonawcy ich kary, którego on sam, kierowany pychą i pragnieniem zdobycia poklasku, do siebie zaprosił. A czeka go wieczność w piekle ‒ stosowna kara za jego ludzką zuchwałość”.
Postać, która spełnia wszelkie męskie marzenia ‒ recenzuje prof. Krzysztof Lipka
‒ Popularność tej postaci zawsze mnie zdumiewa. Mówiąc wciąż o schemacie, to osobnik, który z seksu robi sport i to, co się nazywa zaliczaniem na ilość. Nie pojmuję fascynacji kobiet tą postacią (...). Natomiast fascynacja mężczyzn tym bohaterem jest całkiem zrozumiała. Osobowość Don Juana, zakorzeniona w niemonogamicznej naturze mężczyzny, rozwiązuje wszystkie męskie frustracje biorące się z najczęściej silnie zawężonego kręgu partnerek. Jest to postać, która spełnia wszelkie męskie marzenia, a jako literacka fikcja wolna jest od nieuniknionych w rzeczywistości codziennych konsekwencji. Gdybym miał subiektywnie oceniać Don Juana z punktu widzenia etyki, to jest to postać nie tylko negatywna, ale wręcz obrzydliwa. Przede wszystkim egoista, o bezmyślnych zwierzęcych instynktach, który by je zaspokoić, posuwa się do gwałtu i zabójstwa ‒ zauważa recenzent książki, prof. Krzysztof Lipka1.
‒ Jak tę postać interpretowano, co jej przypisywano, jak wykręcano i wywracano na nice jej przeżycia, doznania, uczucia, najrozmaitsze międzyludzkie układy i konteksty to właśnie książka Joanny Mańkowskiej ukazuje z wielką maestrią. Nie będę wyliczać i opisywać tych najróżniejszych odmian postaci w dziełach dosłownie dziesiątków autorów nie dlatego nawet, że brak na to tu miejsca, ale przede wszystkim, by Autorce nie podkradać jej odkryć i nie wykorzystywać znalezisk jej przebogatej kwerendy. Joanna Mańkowska jest niezwykłym i bardzo pomysłowym analitykiem, liczne jej spostrzeżenia warte są najwyższego podziwu. W dodatku ta książka, naukowa i bardzo dociekliwa, napisana jest tak, że porwie każdego inteligentnego czytelnika i zarazi zaangażowaniem i zachwytem.
Książka ukazała się w wydawnictwie Silva Rerum przy wsparciu i pod patronatem Uniwersytetu SWPS.
O autorce
dr Joanna Mańkowska – hispanistka i romanistka, literaturoznawczyni i tłumaczka, specjalistka w zakresie współczesnego teatru hiszpańskiego i estetyki. W kręgu jej zainteresowań naukowych są również takie zagadnienia, jak teatralizacja rytuałów i ceremonii, mity kultury europejskiej (a szczególnie mit Don Juana i mit błędnego rycerza), symbol i alegoria w sztuce, malarstwo oraz kino europejskie.
Absolwentka studiów podyplomowych École de Hautes Études Commerciales du Nord (Lille, Francja), posiada dyplom Mastère spécialisé Management et Gestion de la Qualité des Entreprises Européennes. Ma doświadczenie praktyczne jako tłumacz języka francuskiego i hiszpańskiego (tłumaczenie pisemne i ustne) oraz w pracy w audycie finansowym. Była zatrudniona i współpracowała z firmami polskimi, francuskimi i belgijskimi reprezentującymi różne sektory gospodarki.
Stypendystka programu Tempus na Universidad de Granada i programu Erasmus+ w Real Escuela Superior de Arte Dramático de Madrid. Jest autorką monografii „El ritual y la ceremonia en la práctica dramática del Teatro del Absurdo en España” oraz licznych artykułów naukowych z zakresu literaturoznawstwa, publikowanych w kraju i zagranicą, m.in. w czasopismach: „Romanica Silesiana, Anagnórisis. Revista Teatral” i „Theatralia” (Hiszpania), „Colindancias. Revista de la Red de Hispanistas de Europa Central (Rumunia)”, „Acta Hispanica” (Węgry) oraz wielu rozdziałów w książkach poświęconych literaturze i kulturze.
Na Uniwersytecie SWPS prowadzi zajęcia z zakresu kultury i literatury hiszpańskiej, wiedzy o Hiszpanii współczesnej oraz seminarium licencjackie. biogram »
1 Fragment rozmowy „Piekło pustki” dostępnej na stronie wydawnictwa »