Wpływ treningu funkcji poznawczych na podatność na złudzenia wzrokowe
Psycholog, jej główne obszary zainteresowań naukowych ogniskują się wokół psychologii procesów poznawczych, psychologii lotniczej i public relations.
W niniejszym projekcie naukowym dr hab. Hanna Bednarek, prof. Uniwersytetu SWPS stawia sobie za cel zbadanie, czy możliwe jest zwiększenie odporności na złudzenia wzrokowe poprzez intensywny, adaptacyjny trening uwagi, pamięci roboczej, a także percepcji wzrokowej.
Założenia projektu
Głównym celem naukowym projektu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy poprzez trening percepcji wzrokowej, uwagi i pamięci roboczej możliwe jest zwiększenie odporności na złudzenia wzrokowe (kształtu i kierunku, kontrastu, wielkości, przeszacowania i niedoszacowania, ram odniesienia). Złudzenia są przejawem błędnej interpretacji stymulacji i zachodzą najczęściej gdy bodziec jest niejasny, brakuje danych, elementy zostały ze sobą połączone w nietypowy sposób albo znajome wzorce są niewidoczne. Zatem usprawnienie mechanizmów poznawczych, które zawodzą, prowadząc do złudzeń, powinno zwiększyć odporność osoby na ich powstawanie.
Usprawnienie takie wydaje się możliwe w ramach komputerowych treningów poznawczych, prowadzonych z użyciem standardowych (powszechnie dostępnych systemów, takich jak Cogmed czy Lumosity) albo specjalnie opracowanych ćwiczeń na platformie Neurogra. W projekcie sprawdzono skuteczność zestawu ćwiczeń treningowych odwołujących się do podłoża poznawczego wybranych złudzeń wzrokowych, czyli uwagi, percepcji wzrokowej, pamięci roboczej oraz kontroli poznawczej.
Numer projektu: 2015/17/B/HS6/04183
Metodologia
W badaniu udział weźmie ok. 300 osób (K=150) w przedziale wiekowym 20–30 r.ż.
W pierwszej fazie badań, której celem będzie diagnoza poznawcza, zaplanowano wykorzystanie 10 zadań sterowanych komputerowo, badających podatność na złudzenia, preferencje FDI, oraz sprawność procesów uwagowych i pamięciowych.
W drugiej fazie uczestnicy badań zostaną przydzieleni losowo do jednej z pięciu grup. Cztery grupy przejdą sześciotygodniowy adaptacyjny trening w zakresie modułów realizujących wyspecjalizowane funkcje poznawcze:
- percepcji wzrokowej, tj. odbioru sensorycznego i percepcji (organizacja danych, rozpoznawanie wzorców, rozpoznawanie bodźców zdegradowanych, kategoryzacja bodźców),
- uwagi selektywnej/ uwagi egzogennej (funkcje systemu wzbudzeniowego i orientacyjnego uwagi w ujęciu Posnera, w tym selekcję informacji, czujność, przeszukiwanie pola percepcyjnego),
- pamięci roboczej (funkcje centralnego systemu wykonawczego i podsystemów pamięciowych),
- kontroli uwagowej/ uwagi endogennej (w tym funkcje wykonawcze w ujęciu Miyake).
Piąta grupa będzie aktywną grupą kontrolną wykonującą zadania poznawcze podobne do zastosowanych w treningu, lecz w wersji nieadaptacyjnej. W trzeciej fazie badań przeprowadzony zostanie posttest (dwukrotnie: natychmiast po treningach oraz z trzymiesięcznym odroczeniem), w którym zastosowany będzie ten sam zestaw metod, jak w preteście. Planuje się, że wyniki badań będą analizowanie z użyciem zaawansowanych metod statystycznych.
Użyteczność wyników
Zagadnienie to wydaje się ważne nie tylko teoretycznie (złudzeniom ulegamy wszyscy), lecz także praktycznie, bowiem – jak wynika z aktualnej wiedzy – nie można łatwo wyeliminować wpływu zniekształceń iluzyjnych na podejmowane czynności motoryczne, zwłaszcza jeśli do generowania iluzji dochodzi na bardzo wczesnym etapie spostrzegania (np. piloci, operatorzy dronów, sportowcy, chirurdzy, radiolodzy).