GEMTRATranzycja do macierzyństwa w trzech pokoleniach Polek
Socjolożka. Kierowniczka ośrodka badawczego Młodzi w Centrum Lab oraz Koordynatorka studiów I st. na kierunku Życie publiczne.
GEMTRA
Tranzycja do macierzyństwa w trzech pokoleniach Polek.
Międzygeneracyjne badanie podłużne
Okres realizacji projektu: wrzesień 2018 – wrzesień 2021
„By wychować dziecko potrzeba całej wioski”, w Polsce tę „wioskę” często stanowią wyłącznie kobiety. Pomimo tego, że wraz ze zmianą czasów zmienia się również podejście do rodzicielstwa, to w społeczeństwie nadal panuje przekonanie, że to przede wszystkim matka jest odpowiedzialna za wychowanie dziecka i przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Projekt dr Pauli Pustułki, realizowany w ośrodku badawczym Młodzi w Centrum Lab, ma na celu zbadanie procesu przejścia do macierzyństwa z perspektywy trzech pokoleń Polek: przyszłych młodych mam, ich matek i babć.
Opis projektu
Założenia i cele
Macierzyństwo jest jednym z najważniejszych socjologicznych markerów przechodzenia z wczesnej dorosłości do tzw. dorosłości właściwej. W perspektywie faz cyklu życia posiadanie dzieci jest kluczowym punktem zwrotnym, który może determinować inne wybory życiowe, takie jak: praca, mobilność, migracja. Jednocześnie macierzyństwo stanowi soczewkę społeczno-historyczną. Z jednej strony podlega procesowi społecznej reprodukcji, natomiast z drugiej odzwierciedla zmianę społeczną.
Głównym celem projektu GEMTRA jest zbadanie procesu przejścia do macierzyństwa (ang. transition to motherhood) w perspektywie trzech pokoleń Polek: młodych kobiet oczekujących pierwszego dziecka (pokolenie G3), ich matek (pokolenie G2) oraz babć (pokolenie G1). Głównym pytaniem badawczym projektu GEMTRA jest to, jak kształtuje się proces tranzycji (przejścia) do macierzyństwa w perspektywie trzech pokoleń Polek.
Projekt zakłada, że zaobserwowane zostaną zarówno nowe wzorce tranzycji, jak i moc transmisji międzypokoleniowej w zakresie reprodukcji istniejących modeli.
W szczególności dla kobiet z pokoleń G1 i G2 macierzyństwo było obowiązkowym markerem wejścia w dorosłość, współwystępującym z doświadczeniami wyjścia za mąż, wyprowadzki z domu rodzinnego, zakończenia edukacji oraz rozpoczęcia pracy zawodowej. Tranzycje pokoleń G1 i G2 były mocniej zakotwiczone w kolektywie rodzinnym. Dla kobiet z pokolenia G3 macierzyństwo jest jednym z markerów wejścia w dorosłość, który może, ale nie musi zostać zrealizowany. Jednocześnie tranzycję w pokoleniu G3 cechują sprzeczności wynikające z jednej strony z reprodukcyjnego sprawstwa (świadome macierzyństwo, dostęp do informacji, bezpieczeństwo ekonomiczno-socjalne), z drugiej zaś z trwałości tradycyjnych i patriarchalnych wzorów macierzyństwa w Polsce (np. mit Matki Polki).
We współczesnym dyskursie to matka jest odpowiedzialna za przygotowanie dziecka do życia w społeczeństwie. Zderzenie oczekiwań własnych i społecznych z rzeczywistością, przyprawione relacjami międzypokoleniowymi między matkami in spe a ich własnymi matkami i babkami reprezentującymi poprzednie pokolenia, tworzy olbrzymie wyzwanie dla codzienności matek i pozwala zobrazować procesy zmiany społecznej, które naznaczyły modele macierzyństwa w Polsce w ostatnim półwieczu. Mając to na uwadze, chcemy zobaczyć, jak Polki mówią o podejmowaniu ról matki, babci i prababci.
Metodologia i użyteczność wyników
W projekcie zaproponowano międzypokoleniowe, retrospektywne i prospektywne badanie tranzycji do macierzyństwa. Zespół badawczy odwołuje się do teorii elastycznego czasu społecznego, będącej fundamentem jakościowych badań podłużnych/longitudialnych (QLR) w ujęciu epistemologiczno-metodologicznym.
Badanie będzie powtórzone w dwóch falach badawczych w odstępie około 9-12 miesięcy. Rekrutacja zakłada przeprowadzenie nie mniej niż 100 wywiadów (minimum 60 w pierwszej fali), a założenie elastyczności w kontekście triad pokoleniowych będzie skutkować pulą minimum 20 badanych rodzin. By uchwycić kontinuum „przed” i „po” wydarzenia, jakim jest zostanie matką, babką czy prababką, badacze będą dążyć do przeprowadzenia wywiadów pogłębionych z trzema pokoleniami kobiet (G1, G2 i G3).
Zastosowana metodologia oraz podejście teoretyczne w projekcie GEMTRA rozwiną wiedzę w zakresie socjologii rodziny i socjologii młodych, a także stanowi pierwszy krok w stronę polskiej socjologii pokoleń. Projekt ugruntuje stosowanie innowacyjnych metod badawczych (QLR, genogramy) w ośrodku Młodzi w Centrum Lab Uniwersytetu SWPS, a także wzbogaci wiedzę przydatną dla formułowania polityki rodzinnej w Polsce.
Więcej informacji o projekcie można znaleźć na Młodzi w Centrum Lab.
Zespół badawczy
