Od Samoobrony do AgrouniiWiejskie ruchy społeczne po 1989 r.
Naukowiec z Uniwersytetu SWPS postanowił zbadać rolę wiejskich ruchów społecznych po 1989 r. w polskim życiu politycznym. Samoobrona oraz Agrounia stanowią reprezentatywne przykłady oddolnych ruchów troszczących się o mieszkańców wsi oraz rolników.
Założenia projektu
Celem projektu jest zbadanie wiejskich ruchów społecznych (RSM) jako aktorów w procesach społecznych i politycznych po transformacji w Polsce. Społeczeństwo obywatelskie odegrało kluczową rolę w procesach transformacji, zwłaszcza w ich wczesnych fazach. O ile rola robotników (związków zawodowych, organizacji pracowniczych) jest bardzo dobrze zbadana, o tyle ruchy wiejskie (chłopskie) rzadko były przedmiotem systematycznych badań, mimo intensywności ich działalności, liczebność ludności wiejskiej i wyzwań stojących przed tą grupą.
Numer projektu: 2021/41/B/HS5/00536
Wieś i wiejskie społeczeństwo obywatelskie to zapomniany aktor współczesnej Polski. Jest to tym bardziej znaczące, że zdecydowana większość Polaków ma korzenie wiejskie w drugim lub trzecim pokoleniu, a więc jest to istotny element ich tożsamości. Projekt ma za zadanie wypełnić tę lukę.
Metodologia
Pytania badawcze dotyczą okoliczności powstania ruchów wiejskich, ich wpływu i upadku. Pierwsze pytanie dotyczy warunków ich powstawania: jakie czynniki strukturalne je umożliwiają? Jaki katalizator motywuje uczestników do samoorganizacji? Zaczniemy od analizy społeczno-ekonomicznych i politycznych uwarunkowań, w których rozpoczynają się spontaniczne akcje protestacyjne.
Drugie pytanie dotyczy fazy instytucjonalizacji. Gdy ruch rozwija struktury i procedury, staje się organizacją. RSM stosunkowo wcześnie przyjmuje cele polityczne i zaczyna działać jako partia polityczna. Chcemy wiedzieć: jakie były/są cele polityczne? Jak skuteczne były ruchy wiejskie w ich artykułowaniu? Przyjrzymy się parlamentarnej reprezentacji działaczy RSM w parlamencie, rządzie i samorządach. Spróbujemy prześledzić związek między działalnością polityczną w ramach instytucji a aktywizmem w ramach społeczeństwa obywatelskiego.
Trzeci obszar związany jest z rozkładem ruchu. Pytanie dotyczy upadku: dlaczego ruchy wiejskie upadły? Czy stało się to, ponieważ:
a) wypełniały swoją misję, tj. osiągnęły swoje cele,
b) ze względu na jakość przywództwa,
c) ze względu na zmiany strukturalne w społeczeństwie?
Hipotetycznie, rolę odegrała kombinacja wszystkich trzech czynników.
Użyteczność wyników
Projekt łączy analizę z dłuższej perspektywy z nawiązaniem do aktualnych wydarzeń. Projekt obejmuje działalność RSM po 1989 r. Największym RSM w latach 90. była Samoobrona; w okresie po akcesji do UE Samoobrona przestała odgrywać dotychczasową rolę ze względu na stopniową poprawę warunków życia na wsi (czynnik strukturalny) oraz jakość przywództwa. Porównamy ten proces z obecnymi wydarzeniami w Agrounii, współczesnym RSM.